Nasza samoocena ma wpływ na poczucie własnej wartości i kształtuje się przez całe życie. Własny obraz siebie Samoocena nie bierze się znikąd. To suma wszystkich naszych doświadczeń i interakcji społecznych oraz reakcji emocjonalnych, jakie w nas wywołały. Poczucie własnej wartości jest czysto subiektywne, ale kształtowane przez środowisko, w którym funkcjonujemy.
Zajwisko oceniania samego siebie zaczyna pojawiać się już we wczesnym dzieciństwie. Dzieci bardzo szybko zaczynają zauważać różnice między sobą, odczuwają skrajne emocje, czuja się źle jeśli nie potrafią wykonać danego zadania tak samo dobrze jak kolega. Gdy ich rysunek wzbudza u nauczycielki mniejszy zachwyt aniżeli rysunek kolegi, mogą się rozpłakać, odczuwać złość. Jeżeli dziecko w wieku przedszkolnym spotka się z porażką wiele razy może to rzutować na dalsze jego postępowanie, a w konsekwencji na negatywną samoocenę.
Oznaki niskiego poczucia wartości u dorosłych
Wrażliwość na krytykę – niskie poczucie własnej wartości wiąże się ściśle z wrażliwością na krytykę. Każda forma krytyki – nawet jeśli jest wyrażona w spokojny i pełen szacunku sposób wywoła reakcje emocjonalne i będzie odbierana jako atak personalny i zagrożenie dla ego.
Poczucie niższości w stosunku do innych ludzi – przekonanie o tym, że wszyscy są „lepsi” wywołuje dyskomfort i skutecznie zniechęca do działania.
Udawanie eksperta lub ważniaka – jeśli niskie poczucie własnej wartości nie wpędza w kompleksy, to powoduje odwrotny efekt. Ludzie, którzy czują się źle ze sobą, rekompensują swoje uczucia, próbując pokazać swoją przewagę albo wyższość.
Skupianie się na wadach – jeśli spędzasz dużo czasu na analizie wad i słabości, możesz mieć niską samoocenę.
Trudności z przyjmowaniem komplementów – osoby o niskim poczuciu wartości reagują inaczej na komplementy. Jeśli źle się ze sobą czujesz, komplementy mogą sprawić, że poczujesz się bardzo niekomfortowo, ponieważ kłócą się z twoim obrazem samego siebie.
Syndrom oszusta – jeśli jesteś osobą, która odniosła sukces, a mimo to często wątpisz we własne możliwości i czujesz się jak oszust, możesz cierpieć na tzw. syndrom oszusta.
Przypisywanie swoich osiągnięć szczęściu i zbiegowi okoliczności – zamiast przypisywanie sobie zasług za ciężką pracę lub zdolności.
Negatywny dialog wewnętrzny -czyli negatywne myślenie. Na przykład, możesz mówić sobie: „Jestem głupi”, „Jestem brzydki” , „Nie dam rady” lub „Nikt mnie nie lubi”.
Tolerowanie nieodpowiedniego traktowania przez innych: niski poczucie wartości prowadzi do większej tolerancji braku szacunku, złego traktowania i nawet wykorzystywania.
Dorosłe życie wiąże się z poczuciem własnej wartości
Poczucie własnej wartości to cecha plastyczna, co oznacza, że można nad nią pracować. Niskie poczucie własnej wartości u dorosłych może być spowodowana jedną lub kilkoma z poniższych przyczyn:
Wychowanie przez rodziców, którzy nie dawali wystarczającego wsparcia emocjonalnego lub akceptacji.
Częsta krytyka ze strony rodziców, nauczycieli, przyjaciół, partnerów lub osób w pracy.
Problemy w nauce w dzieciństwie i słabe oceny w szkole.
Znęcania się lub odrzucenie społeczne.
Stresujące wydarzenia życiowe jak zwolnienie z pracy lub rozwód.
Problemy ze zdrowiem psychicznym jak depresja.
Nierealistyczne standardy i wygórowane wymagania, które sprawiają, że czujesz się źle ze swoim ciałem, związkami lub stylem życia.
Poczucie winy i wstyd po popełnieniu błędu albo strzeleniu gafy.
Genetyka. Badania z udziałem bliźniąt wykazały, że poczucie własnej wartości jest częściowo dziedziczne.
Odkryj swoje wartości i znajdź sens w życiu
Nawiązanie kontaktu ze swoimi wewnętrznymi wartościami, celami i aspiracjami może poprawić poczucie własnej wartości. W kategoriach psychologicznych pomaga to zbudować „wewnętrzny kompas”, który pomaga podejmować dobre decyzje i prowadzić autentyczne życie. Znajomość siebie jest kluczem do rozwoju pewności siebie.
Znajdź wzór do naśladowania. Wzór do naśladowania nie jest tym samym, co autorytety życiowe. Pomyśl o ludziach, których najbardziej podziwiasz. Jakie ich cechy sprawiają, że są tak inspirujące? Kiedy już zidentyfikujesz te cechy, możesz spróbować rozwinąć je w sobie.
Zastanów się, kiedy czułeś się dumny lub szczęśliwy. Jakiego rodzaju wyborów dokonywałeś w tym czasie i jakie wartości kierowały Twoimi działaniami? Kiedy w przyszłości będziesz musiał podjąć decyzję, skorzystaj z tych wartości, aby pomóc sobie w dokonaniu właściwego wyboru.
Pomyśl, kiedy ostatnio podjąłeś ważną decyzję. Czy była ona słuszna, czy też postąpiłeś wbrew swoim osobistym wartościom i zasadom? Gdybyś cofnął się w czasie i zrobił wszystko inaczej, jakich wyborów byś dokonał? Analiza procesu podejmowania decyzji może pomóc Ci następnym razem wybrać mądrzej.
Stawiaj czoła problemom
Pokonywanie życiowych wyzwań może podnieść poczucie własnej wartości i samoocenę, ponieważ jest dowodem na to, że masz siłę i realny wpływ na swoje życie.
Zidentyfikuj problem używając konkretnych słów i właściwych twierdzeń. Nie unikaj nazywania rzeczy po imieniu. Jeśli jesteś leniem, to przyznaj to przed sobą i unikniesz dyskomfortu płynącego z niskiej samooceny.
Teraz określ idealną sytuację, w której chciałbyś się znaleźć. W przypadku pieniędzy to może być kwota oszczędzania w skali miesiąca.
Przeprowadź burzę mózgów na temat kroków działania i rozwiązań, które mogą pomóc w zmianie sytuacji i rozwiązaniu problemu. Na przykład, jeśli potrzebujesz pomocy w planowaniu budżetu lub zarządzaniu pieniędzmi, możesz kupić książkę lub zapisać się na kurs wiedzy o finansach. Albo, jeśli znasz już podstawy zarządzania pieniędzmi, możesz skupić się na zaoszczędzeniu określonej sumy pieniędzy. Jeśli pierwsze rozwiązanie nie zadziała tak, jak się spodziewałeś, spróbuj innego.
Jeśli Twoje problemy wydają się przytłaczające i nie jesteś pewien, od czego zacząć, nie ma nic złego w skorzystaniu z profesjonalnej pomocy.
A jeśli masz niskie poczucie wartości z powodu tego, że jesteś biedny, to właśnie zacząłeś nad tym pracować.
Buduj zdrowe relacje i udany związek
Spędzanie czasu z ludźmi, którzy cię poniżają i nie potrafią docenić, zaniży poczucie wartości. Dotyczy to zarówno przyjaźni, jak i randek. W zdrowym związku obie osoby powinny być w stanie szczerze powiedzieć, czego potrzebują i jak się czują. Jeśli tkwisz w jednostronnej przyjaźni lub doświadczasz zdrady, to czas na zmiany. Twoimi przyjaciółmi powinni być ludzie, którzy chcą, abyś odniósł sukces. Natomiast partner powinien mieć odpowiednie cechy i okazywać wsparcie.
Aby podnieść poczucie własnej wartości, nie porównuj siebie do innych
Porównywanie się do osób, które podziwiasz, nie zawsze jest złe. Porównywanie się do kogoś, kogo podziwiasz, może sprawić, że będziesz zazdrosny, ale w niektórych przypadkach ma to zaletę: może zmotywować cię do wprowadzenia pozytywnych zmian. Przede wszystkim trzeba mieć dobry powód, aby porównywać siebie z innymi.
O wiele lepsza praktyka jest szukać i doceniać dobre rzeczy w swoim życiu i własne zalety i mocne strony. Dużą rolę odgrywa też wdzięczność. Spróbuj prowadzić dziennik wdzięczności. Każdego dnia zanotuj co najmniej 3 fakty z działania, które są powodem do satysfakcji lub nawet dumy.
Aby zwiększyć poczucie własnej wartości, nie polegaj na pozytywnych afirmacjach
Nie ma dowodów na to, że pozytywne afirmacje lub mantry powtarzane regularnie wpływają na poczucie własnej wartości. Zarówno badania naukowe, jak i doświadczenia ludzi dostarczają zupełnie inne wnioski. Wmawiając sobie jakąś afirmacje albo praktykując mantry, robimy to w danej chwili na zasadzie wypracowanego nawyku. W sytuacjach stresujących lub takich, gdzie do głosu dochodzi niskie poczucie wartości, szybko te nawyki tracą na sile. Nawet wizualizacja nie jest odpowiednią techniką rozwoju, aby ją wykorzystać do naprawy poczucia wartości i lepszej samooceny.
Wzmacniać poczucie wartości – inna perspektywa na samoocenę